Boshovenpan80Dit artikel gaat over de boerderij die nu op Boshoven 29 ligt. Ook willen we kijken naar wat aan de huidige boerderij voorafging. Tot 1989 was er een actief landbouwbedrijf, daarna werd het omgevormd tot een mini-capming, tekenbureau en woning (wat het natuurlijk altijd al was).  Het huidige hoofdgebouw op Boshoven 29 werd gebouwd in opdracht van de familie Meeusen. Mogelijk bleven de ouders en broers  van Jan-Baptist Meeusen nog een tijd in de oude boerdrij wonen voordat die werd afgebroken.

boshoven29016

Het huidige hoofdgebouw werd in 1903 gebouwd, volgens de gevelsteen naast de voordeur.. Deze foto is van ruim 20 jaar later. Het baisontwerp van dit gebouw was hetzelfde als dat van boshoven 23, waar later de familie Rommens woonde, de uitvoering was op nummer 29  heel wat soberder. De beide bredere ramen komen uit in de kamers aan de voorzijde van het huis, zo ook de voordeur. Die werd enkel bij belangrijke gebeurtenissen gebruikt, normaal ging iedereen achterom.  Het hoge smalle raam zorgde voor licht in de stal, waar plaats was voor 18 stuks vee, zowel volwassen dieren als jongvee. Het vee stond in 2 rijen, met er tussen mestgoten en een put voor het vloeibare deel. De staldeuren aan de voorzijde (met de boog) werden later, na de oorlog dichtgemetsteld en vervangen door een rij van 4 ramen. Aan de achterzijde bleef een dubbele deur, die gedurende een aantal jaren ook half dicht gemetseld was. In de stal was ook de "wc", wat een plank was met een gat in een kleine afgesloten ruimte. De deur met gleuven ervan deed nog jaren dienst als luik naar de zolder op ongeveer dezelfde plaats, want daar werd een trap geplaatst bij de bouw van de nieuwe stal, zie verderop.  In het huis was een "opkamer" met een kelder eronder. Die kamer werd gebruikt als slaapkamer. Oorspronkelijk zouden er ook bedsteden geweest zijn. Er was een open schouw in de woonkamer, met ruimte om spek en ham te roken. Op de zolder boven het huis waren aanvaklelijk geen kamers. Daar werden de grotere kinderen te slapen gelegd.  Boven de stal werd er wintervorraad hooi opgeslagen voor het vee. Tussen de dakpannen werden met "stro-poppen"  de kieren gedicht, desondanks waaide de stuifsneeuw soms toch nog binnen.

In 1923 trok Matheus Cornelis Roelands op dit adres in. De schuur is op de foto nog vrij nieuw. In het gebinte van de schuur waren oude balken van een vroeger bouwwerk gebruikt, mogelijk de afgebroken oude boerderij. In de schuur was een vloer, maar enkel vlak achter de grote deuren. Daar werd gedorsen, de rest was gewoon een zandbed en daar werd graanstro gestapeld, later ook hooi. Aan de schuur werden varkenshokken voor zeugen gemaakt in een aanbouw aan de achterzijde en nog later zouden in verschillende fases bijna in de gehele schuur krulstaarten worden vetgemest. Een groot deel werd darom onderkelderd met een "drijfmestput". Er werd ook een jongvee-stalling gemaakt zodat in de latere "nieuwe" stal meer koeien gemolken konden worden. Dat gebeurde in de jaren '70, toen Sjef Roelands, de vader van Interstruif de boerderij bewoonde.

Achter het hoofdgebouw was er nog een "schob" met paardestal en varkenshokken, verder was er nog een "miessem" een vlak waar de stalmest geborgen werd, voor die naar het land werd uitgereden. De oprit om aan de achterzijde te komen was op deze foto aan de rechterzijde. Hieronder zijn foto's uit latere tijden te zien.

Het huidige hoofdgebouw moest een vroegere boerderij vervangen die op een andere plaats stond. Op het internet konden we in de archieven van het kadaster de vroegere toestand terug vinden van 1827. Naast de kaart hoort er ook een register bij, van eigenaren en wijze van gebruik. Vooral voor belastingdoelen, veronderstellen wij. Boshoven heette volgens de kaart "Boskoven", waarschijnlijk de naam zoals deze in het lokale dialect werd uitgesproken. In de jong jaren van interstruif werd er ook van "boskobe" gesproken. Taal en uitspraak zijn toch eigenaardig soms.FireShot Capture 10 WatWasWaar http watwaswaar.nl To Ge 7 1 1v 1 301w 16yO 2Dg

De percelen 807-809 vormen ongeveer het huidige terrein (2015). Het lichtblauwe vlakje is de vroegere "brandkuil" die reeds lang gedempt werd, in de jaren 1950. Tussen de boerderijen liepen zandpaden vroeger. Ook de hoofdwegen waren vooral zandpaden. De strook met de oranje-rode boorden is de latere verharde weg van Alphen naar Baarle. Verharding kwam er in 1865, vermoedelijk. De percelen 807-809 waren begin jaren 1800 in het bezit van Jacobus van de Heijning en later zijn erfgenamen (1827). Waarschijnlijk was de oude boerderij-woning het gebouw naast het nummer 809, want naar verluid zou het "dichter bij de kuil" hebben gelegen. Over het perceel 812 loopt een pad, waarlangs een greppel, die tot in de jaren 1970 bewaard bleef. Boshoven1982De greppel begon bij de boerderij van de familie Havermans en liep naast en paadje langs die van de familie Verschuren, ergens tegenover de boerderij van Schellekens boog de sloot naar de boerderij op nummer 29 en kruitste de hoofdbaan net voor de vroegere inrit, vanuit de richting van Alphen gezien. Op de foto hiernaast zijn de plaats van de vroegere sloot en de brandkuil,  in het grasveld aangeduid. De bomenrij erlangs bleef nog tot in de jaren 80 zichtbaar, zoals te zien is op de foto.FireShot Capture 41 1860detail

Hierna volg een topografisch kaartje van een deel van de buurtschap Boshoven, Het dateert uit ongeveer dezelfde periode als de kaart van het kadaster. Ook de plaats van de bouwing komt globaal overeen met de meer gedetaileerde kaarten van het kadaster. De huidige hoofdweg lijkt bijna dezelfde, deze is echter wel hier en daar verlegd en overal breder geworden, bovendien zijn er in 1976 fietspaden  naast gekomen, die het oorspronkelijkte tracé zeer verbreed hebben. Bij de aanleg van de vernieuwde weg in de jaren 2000 kwam hier en daar de oudste verharding nog boven, die niet breder dan 3 meter was. Mogelijk was er naast nog ruimte naast voor een "voetpad" tot aan de bomenrij. De oudste bomen die er nog staan dateren van de vroege jaren 1900.DetailverzamelpmansectieGD We vonden ook een "verzamelplan" van het 1e Nederlandse kadaster (gemaakt ongeveer 1827), waar we het deel van de secties G en F uit hebben gehaald met de buurtschap Boshoven erop. Opvallen is dat de grenzen van de secties uit "wegen" bestaan, meestal niet verhard. Ook staan er vele schertsmatige tekeningen op de verzamelkaart, die vele jaren in gebruik moest blijven.

 

 

 

De landerijen die bij de boerderij hoorden waren redelijk beperkt, pas na de jaren 1940 werd er veel ontgonnen.  Kwaalburgseheide 1899We tonen twee kaartjes, uit 1899 en 1938. Het gebid ten oosten van Boshoven is de Dekt en vooral in gebruik als akkerland. Het gebied ten westen is de Kwaalburgse heide (of gewoon "haai" in de volksmond), daar zijn slechts kleine gebiedjes te zien die ontgonnen zijn. Die ontginningen werden vaak met een hele groep boeren gedaan, die vervolgens elk en perceeltje konden gaan gebruiken. Het lijken vooral de vochtiger gebieden in de hei te zijn geweest die als hooiland konden worden gebruikt. kwaalburgsehei Dekt1938Het verschil met het kaartje van bijna 40 jaar later is opmerkelijk. Heel wat bospercelen zijn verdwenen en de ontginnigen zijn enorm toegenomen. Vooral op de Dekt is er een flinke ontbossing geweest. De stukken met de kleinste percelen zijn het eerst ontgonnen. Er werden ook nieuwe zandpaden aangelegd om de gronden te kunnen bereiken met paard en wagen. De betere bemestingsmogelijkheen maakten het ook mogelijk om meer grond in gebruik te nemen. Op de detailkaartjes verderop van nog latere jaren is de toename van landbouwgrond dichter bij de gebouwen ook te zien, al werd er natuurlijk ook grond "opgeofferd" om er schuren en stallen op te bouwen. Ook is de toename in verharde wegen (rood) goed te zien, al zou er met de ruilverkaveling een grote inhaalslag worden gedaan in het minder bewoonde buitengebied.  Na de tweede wereldoorlog is door ontginning bijna alle heide verdwenen. Ook de gewassen die geteeld werden, veranderden op den duur. De gemengde bedrijven werden meer gespecialiseerd. De graanteelt verdween grotendeels, er kwam een flinke opervlakte mais voor in de plaats. Ook de veeteelt veranderde, men hield minder verschillende soorten op hetzelfde bedrijf.

FireShot Capture 40 1850overzichtWe tonen hierbij een afbeelding van de ruimere streek rond het dorp Alphen (met het kopje "Tijdreis"), met daarin ook de plaatselijke benaming van het gebied (toponiemen). Verderop volgen afbeelingen van het gebied rond Boshoven door de laatste 2 eeuwen. Heel wat van de afbeeldingen werden op de website van het kadaster gevonden (http://www.topotijdreis.nl/). Daar kan men voor elk gebied in Nederland verschillende topografische kaarten bekijken van de periode tussen 1815 en 2015.

De boerderij op het adres Boshoven 29 zou volgens de familie-overlevering ooit zijn afgesplitst van die van "Sepke" De Laat . Als ik echter in het kadaster kijk van 1827 is er van een familie De Laat geen sprake, die familie is later uit Made gearriveerd ergens midden jaren 1800. Via het streekarchief (bevolkingsregister) vond ik een Josephus De Laat "Sepke"(?), geboren 19 februari 1798 uit Made Hij overleed 26 september 1880 in Alphen. Vermoedelijk heeft hij de boerderij van Johanna Gulickx overgenomen die langs de latere boshovensebaan lag, en in een andere kadastrale sectie. Het perceelnummer van het huidige gebouw op boshoven nummer 29 is volgens de kadasterkaart van 1827  808-807 naar mijn idee.

Ik denk dat "onze" boerderij een samenstelling is door overname van delen van de boerderij die volgens het kadaster van "de erven Jacobus van de Heijning" was en percelen van andere. Het is de vraag of de boerderij door de ouders van Jan-Baptist Meeusen is overgenomen of ineens door hemzelf. Dat is een interessante speurtocht. Die tocht kan men terugvinden in het artikel over de "Meeusen".

Er is een overzicht van topografische kaarten vanaf 1815-2013 van het gebied van Boshoven en nabije omstreken. FireShot Capture 39 1830Op de eerste wordt het gehucht "Bossikhoven" genoemd, wat lijkt op de latere dialectische verbastering "boskobe". Het lijkt een geheel te vormen en nog niet gesplitst in een Baarles en Alphens deel.

 

 

 

FireShot Capture 38 1850Rond 1850 is er een volgende kaart met een gedetaileerder zicht op de bebouwing. Het "Bels lijntje" de spoorlijn Tilburg-Turnhout was nog niet aangelegd. Opvallend zijn de vele paden die korte vebindingen vormen naar allerhande bestemmingen. Zeer weinig van de huidige landbouwgrond is dan al in gebruik. Vlak bij de huidige (oudere) boerderijen toont een zeer dik pak "zwarte grond" (meer dan 1 meter diep) echter wel aan dat er in de buurtschap al lang geboerd moet zijn. Ook opvallend is dat de benaming "Boschoven" gevolgd wordt door "B e N" Volgens de tekenaar van de kaart hoorde het bij Baarle-Nassau. De benaming staat wel bij het cluster bebouwing dat nu Alphens Boshoven is.

 

 

 

FireShot Capture 35 1880

 

 

 

 

 

Hierna volgt een kaartje van rond 1880. De vroegere boerderij, de voorlopers van het huidige Boshoven 29 is te zien juist boven de "h" van het woord Alphen. Verder valt uitreraard op dat inmiddels het "Bels lijntje" de spoorweg is aangelegd. De spoorlijn Tilburg - Turnhout had een totale lengte van 31,135 km. Aangelegd door, Grand Central Belge. Geopend, 1 oktober 1867. De doorgaande hoofdweg loopt al bijna op de huidige plaats. De bebouwing aan de westzijde van de weg lijkt veel verder van de hoofdbaan te staan dan nu.

 

 

FireShot Capture 34 1890

Het volgende kaartje dateert van omtreeks 1890, er zijn maar zeer weinig verschillen met het vorige kaartje. Langs de huidige Boshovense baan is nog een boerderij te zien die voor 1900 verdwenen is. De gronden werden later vermoedelijk bij de boerderijg van de familie de Laat gevoegd. Er staat ook een nieuw gebouw aan de hoofdweg, waar nu boshoven 14 is. Dat gebouw is intussen alweer verdwenen, het werd na de oorlog vervangen door een nieuw woonhuis met aangebouwde stal.

 

 

FireShot Capture 33 1900

 

 

 

Het kaartje uit 1900 is een nieuwere uitvoering met meer kleuren volgens de bebouwing en plantengroei en toont ook wat verschillen. Er zijn wat gebouwen verdwenen en ook wat nieuwe verschenen. Op het huidige perceel van boshoven 29 stond nog de vroegere boerderij, die verder van de hoofdweg lag. De doorgaande voetweg vanaf het vroegere café "het zand" is bijna verdwenen. Deze liep tussen de akkers en boerderijen. Het paadje wer waarschijnlijk veel gebruikt als kerkpad, want men ging toen vaker naar de kerk dan nu, bijna dagelijks.

 

 

FireShot Capture 31 1920

Op de kaart van 1920 is de oude boererij van boshoven 29 nog te zien, intussen was de latere Boshovense baan verlegd, zodat er een doorgaande verbinding ontstond richting "de dekt". op de officiële kaarten heet heet die weg nog "weg van Ulicoten naar Weelde en Poppel". Deze liep door de "Kwaalburgse heide", die bij ons gewoon "de haai" heette, naar Boshoven en verder via de Dekt naar Terover, daar splitste deze in een weg naar Poppel via Bedaf en een weg naar Weelde (dorp).

 

In 1940 (de kaart is waarschijnlijk al van 1938) is op het perceel van boshoven 29 de huidige boerderij al gebouwd. De vroegere gebouwen zijn intussen afgebroken. Intussen was er ook aan de venweg, een zijstraatje dat bijFireShot Capture 29 1940boshoven hoort flinke uitbreiding van de bebouwing. Opvllend is ook een wielerbaantje dat destijds bij het café "in 't zand" lag, bij Frits en Dien voor de iets jongere generatie. Het is duidelijk te zien bij de markering 27,0

 

 

FireShot Capture 27 1950

 

 

 

 

 

 

Op het kaartje van rond 1950 is er weer een flinke verandering te zien in de bebouwing van de buurtschap. Veel verbindende zandpaadjes zijn verdwenen. Misschien werden ze niet meer op tekening opgenomen of zijn ze doorde verbeterde mobiliteit met fiets en auto overbodig geworden.

FireShot Capture 26 1960

boshovenvoorzijde1960

 Hier een foto van de voorzijde in de jaren 60-70.   Er staan grote lindenbomen voor de deur. De oprit naast de zijgevel is duidelijk niet verhard. De boogdeur aan de voorzijde van de stal is vervangen door een rij betonnen vensters.

 Na 1950 is de verbinding tussen de venweg en Baale-Boschoven verworden tot veldpaadjes, die enkel nog voor landbouwverkeer worden gebruikt. Ze zullen bestaan tot de ruilverkaveling ze definitief onzichtbaar zal maken. Het hoofdgebouw moet diect na de oorlog worden hertseld, op de bovenvedieping woden kamers gmaakt in kartonplaat. Deze waren bestemd voor de dochters van het gezin. Op de benedenverdieping werden moderniseringen doogevoerd. De "op-kamer" maakte plaats voor een gelijkvloerse slaapkamer, de kelder werd vernieuwd en verlaagd. Op de scheiding tussen woonkamer en "goei-kmer" kwam een schuifdeur met glas-in-lood.

 

FireShot Capture 25 1970Op de kaart van 1970 is er een duidelijke uitbreiding te zien van de bebouwing. Op boshoven 29 werd het tussengebouw tussen hoofdgebouw en schuur vervangen door een nieuwe "hollandse" stal. Daar was plaats voor 40 stuks rundvee. Jang een van de zijden waren de standen iets korter, ze waren bedoeld voor jongvee. Een tijd werd de stal in de zomermaanden  gebruikt voor varkens. Een aantal wegen werden beter verhard (oranje ingekleurd) en er is nog wat meer grond in gebruik als landbouwgrond.boshovenluchtfoto

 Er is hier een luctfoto van in de jaren 1980. Op de foto zijn enkel de gebouwen te zien maar niet het totale peerceel. De lindenbomen voor de boerderij zijn al even verdwenen, bij verbouwingen kwam men de wortels tot aan de achterzijde van het huis tegen. Onder de tegelvloeren kwam al snel de zandige bodem te voorschijn. Tegenwoordig liggen er wel betonvloeren met isolatie en vloerverwarming. Er zijn duidelijk 3 belangrijke bouwdelen te onderscheiden: de oude langgevelboerderij (huis en stal), de tussengebouwde stal (met plat dak) en de schuur. De schuur werd rond 1928 gebouwd als graanschuur, maar veranderde in de loop van de tijd grotendeels in varkensstal met erboven een zolder om hooi en stro te bergen. De schuur is aan de zuidzijde met golfplaten gedekt, de noordzijde is voorzien van dakpannen die geregeld gingen vliegen. De buitenzijde van het hoofdgebouw is nog grotendeels in originele staat. Aan de voorzijde zijn er 4 betonnen vensters met ventilatiebakken. Opvallend is ook het houten kippenhok dat nu achter de schuur staat, voorheen stond dat veel dichter bij het perceel van de familie Verschuren, de buren van boshoven 27. Er is nog een ander kippenhok te zien aan de linker zijde van de foto. Op de daken zijn er ventilatiekokers te zien.

 

20 Jaar later (in 1992)  is er een heel nieuwe topografische kaart, zie verderop. Een nieuwe luchtfoto van ongeveer deelfde tijd toont al de minicamping. Inmiddels werd het landbouwbedrijf van boshoven 29 verplaatst naar de Flaasdijk in de Chaamse heide en werden de bijbhorende percelen via ruilverkaveling daar samengevoegd. Bij boshoven 29 bleef een veeel kleinere huiskavel over. boshovenluchtcampingDaar werd een minicamping ingericht. In de bedrijfsgebouwen werden caravans gestald. het platte dak van de koeienstal werd vervangen door een schuin dak en de toegangsdeur werd verhoogd. Het kippenhok achter de schuur werd verleng en verbouwd tot stal en dient intussen al jaren als brgruimte.

Op de landkaart van 1992 is er een verandering te zien in de bebouwing en vele paadjes zijn intussen verdwenen. FireShot Capture 23 1984De kwaliteit van de kaartjes is intussen ook veel vooruit gegaan, ze zijn op lucht- en satelietfoto's gebaseerd en ook de landmetingen zijn veel exacter. De toename in verharde wegen, na de herinrichting door de ruilverkaveling (in oranje) is ook duidelijk. De verschillende gewassen op de gronden zijn ook flink gewijzigd.

In 2001 was er een brand, die de stal en schuur in de as legde. De schuur werd herbouwd in de stijl van de oude. De bestemming bleef gebuik als caravanstalling en sanitair voor de mini-camping. De inrichting werd uiteraard wel moderener.BoshovenVoorzijdenieusschuur Er kwam een nieuwe doorgang tussen Hoofdgebouw en schuur. De zuidgevel van de langgevelboerderij werd in de oude stijl hersteld, wel met hergebuik van stenen, wat op de foto duidelijk te zien is. De veranderingen in het inetrieur waren in deze jaren het meest ingrijpend. De meeste van de binnenmuren werden veranderd. De oude schouw wed behouden, evenals de "beroemde deur" waar vele familileden voor komen poseren.

VERBOUW GEVELVan de laatste verbouwingen in de jaren 2000 zijn er ook enkele foto's toegevoegd. verbouw2002verbouw2002 2Het is duidelijk dat vooral de binnenstructuur in de woning grondig werd veranderd.

FireShot Capture 20 2013Het laatste kaartje in de serie topografische kaarten is van 2013. Dit toont een grondig gewijzigd landschap. De hoofdweg is opnieuw aangelegd, met paralelwegen. Bij enkele bedrijven is een grote uitbreiding van de bebouwing te zien, de meeste anderen zijn intussnen niet meer in gebruik als agrarisch bedrijf.  Vele paden en zandwegen zijn verdwenen, waardoor de vroegere inrichting niet meer goed te zien is. Natuurlijjk is dat voor de overblijvende landbouwbedrijven een vooruitgang want de percelen zijn beter te bewerken en ook groter. Er is ook een 2e kleine camping te zien, iets groter dan die op boshoven 29, aan de venweg "De Venneweide".